Aktualności

Jesteś tutaj

Aktualności

Marian Melman - 120. rocznica urodzin

2018-10-30

„Marian Melman (którego zawsze nazywałam Mel)” [Ida Kamińska, „Moje życie, mój teatr”, Warszawa 1995.]

1957 Dybuk / reż. Abraham Morewski / Melman w roli Sendera Brinicera / fot.Franciszek Myszkowski1957 Dybuk / reż. Abraham Morewski / Melman w roli Sendera Brinicera / fot.Franciszek Myszkowski

Marian Meir Melman urodził się 3 stycznia 1900 r. w Żółkwi. Ukończył miejscową szkołę ludową a następnie gimnazjum. Podczas nauki w gimnazjum zaangażował się w szkolny teatr grający po polsku. 

W 1921 r. rozpoczął studia z literatury polskiej na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Na życie zarabiał jako pracownik biurowy w kancelarii adwokackiej. Uczył się też na kursie dramatycznym. Zdał egzamin aktorski w Związku Artystów Scen Polskich, co dało mu prawo do występów na polskich scenach, ale pod nazwiskiem Marian Stemala. Ciągnęło go jednak do teatru żydowskiego. Już w 1923 r. udało mu się pracować z Trupą Wileńską. W 1926 r. dołączył do zespołu Warszawskiego Żydowskiego Teatru Artystycznego (WIKT, jid. Warszewer Jidiszer Kunst Teater) prowadzonego przez Idę Kamińską i jej ówczesnego męża Zygmunta Turkowa. W latach 1930-1934 Melman ograniczył występy sceniczne i skupił się na studiach prawniczych. Od 1934 r. ponownie grał w zespole Idy Kamińskiej. Relacja z Kamińską zacieśniła się i w 1936 r. wzięli ślub. 

Po wybuchu II wojny światowej Melman razem z żoną, jej córką oraz zięciem przedostali się do Lwowa. Tam Kamińska zorganizowała zespół teatralny, w którym Melman występował. Po agresji III Rzeszy na Związek Sowiecki cała rodzina ewakuowała się przez Baku do Frunze w Kirgizji. Tam urodził się ich syn, Wiktor. Melman stanął na czele teatru żydowskiego. Zespół występował w miejscowej filharmonii oraz na scenach okolicznych republik sowieckich. W 1944 r. Melman i Kamińska przenieśli się do Moskwy, gdzie obydwoje pracowali w radiu. Pod koniec 1946 r. udało im się wrócić do Polski.

Obydwoje zaangażowali się w odbudowę sceny żydowskiej. Melman pełnił funkcję m.in. dyrektora administracyjnego Teatru Żydowskiego, reżyserował, ale przede wszystkim był jednym z czołowych aktorów zespołu. Występował w klasycznym repertuarze żydowskim – w sztukach Szolema Alejchema, Jakuba Gordina, Szymona An-skiego, Salomona Ettingera a także we współczesnym repertuarze – utworach Chaima Slovesa, Bertolda Brechta czy Arthura Millera. 

Latem 1968 r., po nagonce antysemickiej zainicjowanej przez komunistyczne władze, Melman razem z rodziną zdecydował się opuścić Polskę. Wyjechali początkowo do Izraela, ostatecznie zamieszkali w Stanach Zjednoczonych, w Nowym Jorku. Nie udało im się spełnić marzenia o stworzeniu własnej sceny żydowskiej w Ameryce. Marian Melman zmarł 30 października 1978 r. w Nowym Jorku. Został pochowany na Mount Hebron Cemetery. Ida Kamińska zmarła niespełna 2 lata później, 21 maja 1980 roku.