PRZYSTANEK POEZJA. BOŻENA KEFF. UTWÓR O MATCE I OJCZYŹNIE

„Utwór o Matce i Ojczyźnie” Bożeny Keff dotyczy ideału i konkretu, ideałów matki i córki oraz ich praktycznych realizacji, ideału ofiarnictwa oraz przetrwania, ukrytej bezwzględności tych, którzy byli ofiarami i przetrwali, a wreszcie konceptu przekraczającego zwykłą państwowość, czyli ideału ojczyzny, na którą, jak uczą tego dziewiętnastowieczne nacjonalizmy, składa się ziemia i krew.  Zamiarem Keff było stworzenie utworu, który podobnie jak Maus przełamywałby granice formalne, a do tego stawiałby w narracyjnym centrum nie przedstawiciela bądź przedstawicielkę pokolenia, które przeżyło Holokaust, lecz ich dorosłe dziecko. (z posłowia Marii Janion i Izabeli Filipiak).

„Utwór o Matce i Ojczyźnie” to opowieść o historii małej domowej i o historii wielkiej, w której giną całe narody i społeczności. Jedna i druga historia staje się tu narzędziem szantażu. Matka powiada z wyższością: „Ta historia mnie się przydarzyła. / Ja sama musiałam to przeżyć. Ty z Niczym nie masz Niczego Wspólnego”. Czego zatem chce córka? Uwolnić się od starej matki, to jest uwolnić się od pamięci o cierpieniu. Dlatego stara się: „Usia przybiega / do tej larwy głuchej, do tej krwiopijczyni (z której krew wypito) / aby dać jej szansę zostać matką”. Ale wiadomo przecież, że nic się tu zmienić nie da. Matka jest ofiarą - wojen, Zagłady, wysiedleń, łagrów. Córka jest za to kolejnym pokoleniem ofiar. Dla matki poniżające było to, przez co przeszła. Winą i poniżeniem córki jest to, że przez nic nie przeszła. Jest ofiarą drugiej kategorii. Jest ofiarą ofiary. (Marek Radziwon, 10 czerwca 2009).

My jako twórcy chcemy zdać sobie także pytanie: Czy matka i córka mogą się połączyć w micie? Czy córka może się od matki uwolnić i odnaleźć swoje przeznaczenie? 

BOŻENA KEFF (BOŻENA UMIŃSKA-KEFF) – urodzona w połowie XX wieku. Poetka, pisarka, eseistka, publicystka. Z wykształcenia polonistka i filozofka. Interdyscyplinarną pracę doktorską obroniła w Instytucie Badań Literackich PAN. Wykłada na Gender Studies na Uniwersytecie Warszawskim i innych uczelniach. Wydała „Razem Osobno” (1986), „Sen o przeznaczeniu snów” (1994), „Nie jest gotowy” (2000), „Postać z cieniem. Portrety Żydówek w polskiej literaturze od końca XIX wieku do 1939 roku” (2001), „Barykady. Kroniki obsesyjne” (2006). Mieszka w Warszawie.

Wystąpią:
Ewa Greś
Małgorzata Majewska
Joanna Rzączyńska
Małgorzata Trybalska

Opracowanie tekstu: Joanna Rzączyńska

WSTĘP WOLNY